كي از مكان‌هاي تاريخي در شهر تهران كه هم‌اكنون متاسفانه در حصار ساخت‌وسازهاي مدرن، جاه‌و‌جلالش را از دست داده، مجموعه تاريخي ارگ است. بهتر است بدانيم كه نام ارگ به دوران تصرف تهران توسط افغان‌ها بازمي‌گردد. قضيه از اين قرار است كه افغان‌ها به محض استقرار در تهران دوره صفوي، در سمت شمال اين منطقه پلي احداث كردند و در كنار پل، دروازه‌اي ساختند و نام آن را ارگ گذاشتند.محوطه ارگ كه زماني در شمال شهر تهران قرار گرفته بود، هم‌اكنون بخشي از منطقه مركزي تهران است و مردم فقط به عنوان يك ميدان از آن ياد مي‌كنند.
اين منطقه هم‌اكنون از شمال به ميدان و خيابان امام خميني، از شرق به خيابان ناصرخسرو، از غرب به خيابان خيام و از جنوب به خيابان پانزده‌خرداد محدود مي‌شود. منطقه ارگ در زمان‌هاي نه‌چندان دور، يكي از مهم‌ترين بخش‌هاي شهر تهران محسوب مي‌شد كه همه ارگان‌هاي مهم دولتي در آن مستقر بودند.
مدارك و شواهد تاريخي نشان مي‌دهد كه ارگ تهران نيز مثل بسياري از مكان‌هاي تاريخي ديگر، داراي تاسيسات دفاعي جداگانه‌اي بوده است.
در زماني كه شهر تهران داراي راه‌هاي ارتباطي قابل‌توجهي نبوده، منطقه ارگ هم فقط دو راه داشته كه اين راه‌ها يكي در سمت شمال ارگ قرار داشته كه مناسبات ارگ را با خارج شهر برقرار مي‌كرده و نام قديمي آن دروازه دولت بوده كه هنوز هم به اين نام مشهور است. راه ديگري كه در سمت جنوب ارگ قرار داشته، هم‌اكنون در بين مردم به نقاره‌خانه معروف است.
مجموعه امروزي منطقه تاريخي ارگ را عمارت راديو، كاخ دادگستري، قسمت اصلي كاخ دارايي، سردر قدرخانه، ساختمان دارالفنون، ساختمان كلانتري ارگ، بانك ملي شعبه بازار، مسجد ارگ و ساختمان سابق وزارت كشور تشكيل مي‌دهند.
گفتني است كه مجموعه تاريخي ارگ تهران ده‌هزارمين اثر ثبت‌شده در فهرست آثار تاريخي كشور است. جالب اينكه نخستين مدرسه علوم جديد يعني دارالفنون و نخستين پارك عمومي تاريخ تهران در منطقه ارگ ساخته شده‌اند كه نشان از اهميت بسيار بالاي آن در گذشته دارد.
نسل امروزي جامعه ما متاسفانه شانس آن را ندارند كه از جاه‌وجلال ارگ به جز چند عكس، چند نام و چند ساختمان مخروبه كه در مجموعه كاخ گلستان قرار گرفته‌اند، چيز ديگري ببينند.
سیاوش رحیمی:
